Uygulamalı Tefsir

Kur’ân tefsiri, genel olarak, şimdiye dek Şîa ve Ehl-i Sünnet müfessirlerin önem verdiği tertibî tefsir ve mevzuî tefsir olarak ikiye ayrılır. Bu iki tefsir türü, kendi içinde de kategorilere ayrılmaktadır. Bugüne kadar tefsir alanında (bağımsız olarak) ihmal edilmiş bulunan bir diğer tefsir türü de tatbikî veya mukârin tefsirdir. Bu tefsir türü, Şîa ve Ehl-i Sünnet'in Kur’ân'ın anlamları hakkındaki görüşlerini uygulamalı olarak inceler. Buradaki tatbikten maksat, mektepler veya çeşitli tefsir metotları (edebî, kelamî, rivâyet gibi) arasından seçilmiş iki mektebin karşılaştırılması değildir. Bilakis âyetlerin tefsirinin, çeşitli yöntemler ve ekollerden bağımsız olarak Şîa ve Ehl-i Sünnet bakış açısıyla karşılaştırmalı incelenmesidir.

Her ne kadar iki fırkanın ictihad tefsirlerinde (rivâyet tefsirleri veya tefsir bi'l-me'sûr eserlerine mukabil) az veya çok birbirlerinin görüşleri incelenip tenkit edilmişse de (mesela Şiî tefsirlerden Allâme Tabâtabâî 'nin Tefsîru'l-mîzân'ı ve Muhammed Cevad Muğniyye'nin el-Kâşif'i; Ehl-i Sünnet tefsirlerden Âlûsî 'nin Rûhu'l-me‘ânî ve Reşîd Rızâ'nın el-Menâr 'ı gibi) konuların mantıksal tanzimine dayalı bağımsız ve çok yönlü bir araştırmaya her iki fırkada da daha önce  rastlanmış değildir.  Âyetlerin anlam ve ilkelerini doğru idrak edip değerlendirmede bu tür bir tefsirin gündeme getirilmesi ve tedvinindeki zaruretin birtakım parlak sonuçları beraberinde getireceği her iki fırkanın da dikkatinden kaçmaktadır. Şöyle ki:

a) İki fırkanın tefsir ilkeleri ve tefsir görüşlerindeki güçlü ve zayıf noktaların keşfi.

b) İki fırkanın tefsir ilkeleri ve kavramlarındaki müşterek ve ayrıldıkları noktaların tanınması.

c) Temeldeki ihtilafların, binadaki farklılıklarla olan net sınırının belirlenmesi ve her birinin ayrı ayrı incelenip tenkidi.

d) İki fırkanın lafzî ihtilaflarının keşfi (ihtilafların büyük hacim tutan kısmı burasıdır) ve onların tartışma dışına çıkarılması.

e) Ayrılık noktalarının, her iki fırka tarafından da kabul edilmiş dayanak ve ilkelere göre test edilmesi.

f) Pek çok cahilce yargılar ve taassuba dayalı ithamların ifşa edilmesi.

Elinizdeki eserde uygulamalı tefsir, Şîa ve Ehl-i Sünnet'in hem tefsir ilkeleri, hem de Kur’ân âyetlerinden çıkardıkları bilgiler alanında yapılacaktır. Tefsirin ilkeleri alanında iki fırkanın Kur’ân tefsirine ilişkin usûlü ve varsayımları, müşterek ilkeler ve muhtasar ilkeler olmak üzere iki kısımda incelenecektir.